Na naukę asertywności składa się zarówno teoria jak i praktyka. Asertywności nie da się nauczyć jedynie poprzez czytanie książek i artykułów – to trochę tak jak z nauką tańca czy jazdą samochodem. Najpierw poznajemy zagadnienie od strony teoretycznej, obserwujemy, jak ktoś inny prowadzi auto czy tańczy, a następnie sami próbujemy danej czynności pod okiem instruktora.
Próbowanie oznacza sprawdzanie, co jak działa, jakie mamy narzędzia do dyspozycji i jak możemy ich użyć. Robimy kolejne małe kroki i oswajamy kolejne obszary. Kiedy wiemy już jak pod naszą nogą reaguje sprzęgło i jak się wrzuca „jedynkę”, możemy przejść do nauki użycia pedału gazu. Kiedy znamy podstawowy krok w tańcu, możemy przejść do nauki najprostszych figur… Z asertywnością jest dokładnie tak samo. Najlepiej ją przyswajamy, kiedy uczymy się w trybie: krok wiedzy – krok praktyki – krok wiedzy – krok praktyki – i tak na zmianę. Po przejściu paru takich kroków można już poczuć (a nie tylko wiedzieć), co to znaczy być asertywnym. To poczucie to trochę tak, jakby złapać rytm w tańcu – takie „już wiem” i jednocześnie „już czuję”, na czym to polega.
Jeśli nie książka, to co?
O ile jazdy samochodem najlepiej jest się uczyć w samochodzie, a tańca na parkiecie, o tyle asertywności najlepiej uczyć się w interakcji z drugą osobą. Stąd najpopularniejszym sposobem nauki asertywności jest udział w grupowym treningu asertywności. Podczas takiego treningu uczestnicy poznają kolejne zagadnienia z obszaru asertywności, a następnie ćwiczą swoje asertywne zachowania w krótkich reżyserowanych scenkach z innymi uczestnikami. Taki styl pracy daje możliwość popróbowania asertywnych zachowań w kontrolowanych warunkach i kameralnej grupie.
Mało jeszcze popularnym, ale w mojej praktyce zawodowej sprawdzonym sposobem pracy z asertywnością, jest także trening indywidualny. W indywidualnym treningu asertywności klient pracuje z trenerem indywidualnie. Taka forma pracy jest szczególnie dobra dla osób, które z różnych powodów nie są przekonane do grupowego treningu lub dla tych, które mają już zdefiniowane obszary, z którymi chciałyby pracować, i wolą, aby program treningu był dostosowany ściśle do ich potrzeb. Niewątpliwą zaletą treningu indywidualnego jest to, że jest rozłożony w czasie. O ile treningi grupowe odbywają się z reguły „jednym ciągiem” lub są złożone z dwóch zjazdów oddzielonych tygodniem czy dwoma tygodniami, o tyle trening indywidualny jest rozłożony na co najmniej kilka tygodni. Dzięki temu uczestnik ma szansę, pomiędzy kolejnymi sesjami treningowymi, eksperymentować z zachowaniami asertywnymi w życiu prywatnym, a następnie na bieżąco dzielić się z trenerem swoimi refleksjami, wątpliwościami i sukcesami z podjętych prób.
Asertywność to bardzo żywa umiejętność. Przeczytanie książki z przykładami asertywnych zachowań z pewnością daje wyobrażenie o tym, czym jest asertywność, ale nie jest w stanie zastąpić praktyki. Z kolei praktykowanie asertywności na gruncie prawdziwego życia od razu po przeczytaniu lektury może być trudne, to trochę tak jak występ bez przygotowania. Podobnie jak w nauce języka obcego ważne jest, żeby ćwiczyć rozmawianie z innymi osobami na kursie, zanim przystąpi się do rozmowy z cudzoziemcem, tak samo w asertywności ważny jest udział w treningu i ćwiczebne „pobycie asertywnym” w stosunku do innych. Dzięki temu w prawdziwym życiu można z większą łatwością uruchomić zachowania asertywne.